Опубликовано 26 июля 2022
Мандажа морилhон шэнын хоёрой үдэр хии мориёо хиидхэхэ ёhотой тогтомол үдэр байдаг. Зарим үедэ ламбагайнарай үзэлөөр энэ тэрэ хүнэй хии морин хэбтээ гэдэг ёhо байха. Тусгаар ном уншуулжа, энээниие заhуулха ёhотой. Хүнэй хии мориной дээшээ байбал, ажал хэрэгынь урагшатай бүтэдэг ушартай. Сагаан, ногоон, улаан, хүхэ г.м. үнгэтэй хии морин бии. Хүн бүхэн өөрын үнгэтэй хии моритой байдаг. Жэшээнь, тахяа жэлтэй зон сагаан хии моритой, хулгана жэлтэн хүхэ хии моритой. Гараха жэлдэ хии мориной, hуудалай ямар байхыень Сагаан hарын урда тээ ламанарhаа hураха хэрэгтэй.
Хии мори хиидхэхэ гүүлэбэл, шэнын 2-то 12 сагhаа 14 саг болотор хиидхүүлхэ.
Урда сагта буряадууд үндэр газарта хиидхэдэг байгаа. Мүнөө үедэ зарим зон холо ошонгүй, хорео соогоо, мүн харгын захадахи хашаа соо харгын тооhон доро ургадаг модондо хии мориео хиидхүүлдэг байна. Энэ хадаа огтолон буруушаагдана.
Морин гээшэ сүлөөдэ дуратай амитан. Хии мориео хүдөө сэбэр, арюун, үндэр газарта хиидхэхэ еhотой бшуу. Гансаараа ургажа байhан модондо хиидхэдэггүй юм.
«Дугкар», «Джялщен цемо» гэhэн тарнинуудтай хии мори болон дарсагуудые модоной гү, али хадын оройдо үлгэхэдөө, саашадаа тэдэнэй замhаа бүхы бэрхэшээл түбэгүүд зайсуулагдажа, хододоо урагшатай hайн, золтой ябаха байна гэжэ ламанар мэдүүлнэ.
Сагаалганай хоёрдохи үдэр Усть-Ордын дасанда Хии мориной арамнайлга үнгэржэ, hүзэгшэд зальбаржа, Хии моридоо хиидхүүлhэн байна.
Намжилма Цыденова
Yгэнь болон хүгжэмынь
Саян болон Эржена Жамбаловтанай
Хии морин
Хийд дасанай оройгоор
Хии моридууд хиидэнэ.
Сагаан бүдээ уртаhан үдэр
Сахюусан үгэнүүднай.
Хүнүүдэй нюуса бодол
Хүнүүдэй hанан хүсэл
Хүгшэд хүнэй найдал эрмэлзэл
Хүүгэдэй эхин дуунууд.
Сумбэр уулын орьелдоол
Сэдьхэлнай үндэр байhай
Yдэр бүри хэшэг дэлгэржэ,
Улзы хутаг оршобо гуай!
Дабталга:
Хии моримнай хиидэг лэ!
Хии агаараар хабар намар
Шуурган саhан доро,
Аадар бороон доро,
Уруугаа бэшэ дээшээ хараад, ниидэг лэ!
Дуран зурхэнэй хии морин
Инаг дуранаймнай дали
Дурлаhан хүнүүдэй сээжэ соохоно
Уулам дуулим хиидэнэ.
Инаг дуранай хии морин
Энэ дэлхэй дээрэ нангин
Эльгэ зүрхэн доро
Элин-дэлин хиидэнэ.