Опубликовано 27 июля 2022
Эхэнэр, Эхэ, Эхэ Орон. Эдэ гурбан үгэнүүд нэгэ үндэhэтэй, түрэл үгэнүүд гээшэ, удхынгаа талааршье ехэ гүнзэгы нангин үүргэтэй үгэнүүд болоно. Хүн бүхэнэй хуби заяанда эхын, эхэнэрэй аша ехэхэн лэ үйлэ дүүргэдэг гээшэ.
«Хүн болохо багаhаа, хүлэг болохо унаганhаа» гэhэн арадаймнай оньhон үгын удха дээрэ үндэhэлэн хэлэхэ болоо hаа, бага балшар наhанhаа эхилжэ, эхэ эсэгынгээ hургаалhаа үндэhэлжэ, хүн бүхэн өөрынгөө ажабайдалай hуури табижа, зол жаргалайнгаа эхи абана гээшэ.
Буряад угсаатан зоной урда сагта олон хүүгэдтэй, хото хүреэгээр дүүрэн адуу малтай, эхэнэр хүн гэр бүлынгөө гал гуламтые сахин, нүхэрөө үргэн хүндэлхэ, үри хүүгэдөө дүрбэн тэгшээр үндылгэдэг байгаа. Энэ hайхан заншал мүнөө үе хүрэтэр дамжан ерэhэн юм. Yргэн буряадаймнай нуга нютагуудаар Эхэ хүнэй нангин нэрын hүлдые дээшэнь абажа ябадаг эхэнэрнүүд хэзээнэйшье сагта байнал даа. Тэдэнэрэй нэгэн элдин Эхирэдэй дайдын Новониколаевск нютагай илдамхан эхэнэр, олон хүүгэдэй энхэргэн hайхан эжы болохо Валентина Иннокентьевна Хабдаева болоно.
Аажамхан хабарай түрүүшын hайндэрэй урда тээ энэ уужам сэдьхэлтэй, юрын буряад эхэнэртэй танилсаха золтой байбабди.
Валентина Иннокентьевна наhанайнгаа хани нүхэр Леонид Савельевичтай хамта гушаад жэлдэ ажаhуужа, гурбан үри хүүгэдөө хүмүүжүүлжэ, ажабайдалай үргэн харгы замда табилсаа. Харин мүнөө энэ айл 7 үри хүүгэдтэй, 7 аша зээнэрэй үнэр баян гэр бүлэ юм.
Савелий хүбүүниинь Эрхүүдэ оюутан ябахадаа, хүүгэдэй гэртэ хүмүүжүүлэгдэhэн Юра нүхэртэй болоhон байна. Амаралтынгаа үдэрнүүдтэ хүбүүниинь нүхэрөө гэртээ урижа, тэдэнэр ходо хүдөө ерэдэг болоо hэн. Нэгэтэ Савелий эжы абадаа Юрын дүү, Таня басаган, Тулунай хүүгэдэй гэртэ байна, гэр бүлэдөө тэрэ басагые үргэжэ абахамнай гү гэжэ хэлэhэн юм. Тиигэжэ 2012 ондо 14-тэй Таня Хабдаевтанай үргэмэл басаганиинь болобо. Жэл үнгэрөөд, Валентина Иннокентьевна нүхэртэеэ үшөө хүүгэдые үргэжэ абаха гээд шиидэhэн байна. Нимгэн сэдьхэлтэй буряад эхэнэр эжы абын энхэрэл үгы үхибүүдтэ сэдьхэлэйнгээ, гэр бүлын дулаае үгэхэ гэhэн hайхан хүсэлтэйгөөр гурбан хүбүүдые үргэжэ абаа юм. Хүн бүхэн энэ харюусалгатай алхамые дабажа шадахагүй, илангаяа энэ бэрхэшээлтэй сагта урдахияа хараад лэ, намhаа холуур, наранhаа саана гээд ябана ха юм.
Анхан буряадуудай дунда орхигдоhон хүүгэд гэжэ байгаагүй. Элинсэг хулинсагуудай ёhо заншалда үншэн үлэhэн үхибүүниие түрэлхидынь заатагүй үргэжэ абаад, дээшэнь үндылгэдэг байhан. Һүүлэй үедэ гүрэн түрэмнай үхибүүн бүхэн заатагүй гэр бүлэдэ үндыхэ ёhотой гэжэ тоолоод, үхибүүдые үргэмэл гэр бүлэдэ дамжуулха хэрэгые эршэмдүүлнэ. Манай округто шэнэ гэр бүлэтэй боложо, түбхинэhэн үхибүүд олон. Өөрын үхибүүдhээ гадна үшөө 4 үхибүүдые үргэжэ абаад, үндылгэжэ байhан Хабдаевтанай гэр бүлэ олоной хүндэдэ хүртэнэ.
Таня басаган Усть-Орда тосхондо аграрна техникумда hурана. Гена, Миша аха дүү хүбүүд, Алеша эхин классуудай hурагшад юм.
– Yхибүүдые хайрлажа, гэртээ абаhандаа нэгэшье шаналдаггүйб. Эрьелдээд хараха болоо hаа, зүб шиидхэбэри абаhан байхаб. Түрүүшээр хүндэ байгаа. Yншэдэй гэртэ байhан үхибүүдэй гэртэхи байдалда гансата зохихонь бэрхэшэг ааб даа. Yри хүүгэдээ ажал хэжэ hургаанабди. Леонид Савельевич хүбүүдээ эрын эрдэмдэ hургаана, гэртэхи ажахыдаа хамhалсана, үхибүүдни сагаан сэдьхэлтэй, урагшаа hанаатайнууд, миниингээ үбдэбэл, hанаашархадаг, хайрладаг. Нажарай сагта огородоо сугтаа таридагбди, Байгалай эрьедэ амарнабди, гэр бүлынгөө, арадайнгаа hайндэрнүүдтэ эбтэйгээр суглардагбди. Зондоо туhатай, энэ наhанайнгаа үүргые зүб олохо хүнүүд болог лэ даа гэжэ оролдоноб, – гээд Валентина Иннокентьевна хэлэнэ.
Хабдаевтанай үргэмэл Гена ба Алеша хүбүүдээр хөөрэлдэхэдэмнай нюдэндөө галтайнууд, сэдьхэлээрээ сэбэрнүүд, шэнэ гэр бүлэ тухайгаа дулаан үгэнүүдые хэлээ hэн. Хүбүүд сүлөө сагтаа зураха, футбол наадаха, телевизор хараха дуратайнууд.
Хүхэнэ нютагhаа гарбалтай, Шиихей дайдын бэри Валентина Иннокентьевна наhанайнгаа табисуураар олон хүүгэдэй эжы болохо байгаа бшуу. Ород яhатанай дүрбэн үхибүүдтэ эжынь болохо заха хизааргүй сэдьхэлтэй эхэнэрэй урда доро дохинобди.
Олон үгэ хүүргүй, ажалша, бэрхэ, номгон абари зантай юрын буряад эхын буян сэгнэшэгүй.
Хүндэтэ Валентина Иннокентьевнае үнгэрhэн Эхэнэрнүүдэй hайндэрөөр халуунаар амаршалаад, бэеын элүүр энхые, тэсэбэриие, эхэнэр хүнэй жаргалые, үри хүүгэдэйнгөө, аша зээнэрэйнгээ, дээдын хүсэнүүдэй адиста хүртэжэ ябахыень хүсэнэбди!
Намжилма Цыденова